تاریخچه فرش ایران

پس از کشف قالیچه پازیریک تمرکز باستان شناسان بر فرش ایرانی افزایش یافت. بررسی های انجام شده خبر از شکوفایی فرش ایرانی در دوره هخامنشیان می­داد و آثار برجای مانده از اهمیت بالای فرش ایرانی نزد مردم و بزرگان خبر داد. اولین موارد مشاهده شده در آثار قدیمی و متن های ثبت شده که عموما به زبان چینی هستند، به عهد ساسانیان باز می­گردد اما یکی از دوران استفاده مداوم از فرش دوره هخامنشیان است.

یکی از مشکلاتی که باستان شناسان با آن روبرو بودند از بین رفتن فرش ها پس از گذشت سال های متمادی بودند. فرش ها به دلیل استفاده از پشم، پنبه، ابریشم و … به سرعت دچار پوسیدگی شده و از بین می­روند بنابراین تاریخ دقیقی از اولین آثار در دست نیست. اسکندر مقدونی نقش زیادی در انتقال این اثار داشته و پس از حمله به ایران از این فرش ها به عنوان غنیمت با خود برده است. گفته شده که دوره سلجوقیان و ایلخانان نیز فرش بافی مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

در دوره های گفته شده یکی از تجارت های پر رونق، تجارت فرش و قالیچه های دستبافت ایرانی بوده است. متاسفانه پس از حمله اسکندر و به آتش کشیدن تخت جمشید بسیاری از آثار فاخر از بین رفت اما کشف پازیریک که طرحی بسیار زیبا از گل و سوارکاران بر آن نقش بسته است، اشاره ای نیز به افسانه های یرانی نظیر عقاب و شیر ایرانی دارد و از سر عقاب و سر شیر نیز در آن بهره برده است.

یکی از دلایلی که باستان شناسان به راحتی این فرش را منتسب به ایران دانسته اند شباهت آن با طرح های نقش بسته بر تخت جمشید است. گبه، گلیم، جاجیم و … نیز از انواع دست بافته های ایرانی هستند که با پشم طبیعی بافته شده و طرفداران زیادی دارد. البته که در سبک بافت هر کدام از این بافته ها، منطقه بافت اهمیت بالایی دارد و در نتیجه نهایی کار، ارزش اقتصادی و پارامتر های دیگر تاثیر گذار خواهد بود.

شهرهایی نظیر تبریز، اصفهان، کرمان، قم و … از مشهور ترین نواحی بافت فرش هستند که قدمت بافت فرش در هریک از آن ها متفاوت بوده است. تفاوت بسیاری نیز در این آثار در نوع بافت، رج، رنگ و تنوع رنگ، طرح و … آن ها وجود دارد که هر کدام را منحصر به فرد می­کند. از نظر اصالت می­توان هر فرش از هر منطقه ایران را منتسب به دوره خاصی از حکومت پادشاهان ایران دانست که شرح زیر بخشی از آن را روایت می­کند:

• فرش تبریز: فرش تبریز به عهد صفویه نسبت داده می­شود و به دلیل ظرافت در بافت و نخ های به ار رفته در آن ها طرفداران زیادی دارند.
• فرش کاشان: فرش کاشان شاید قدمتی به اندازه فرش تبریز نداشته باشد اما مهم ترین عامل محبوبیت آن کنتراست رنگ به کار رفته در آن است که بر تنوع آن افزود.
• فرش قم: فرش قم با قدمت بالا تفاوت زیادی با بافته های امروزی آن دارد و در گذشته خبری از ظرافت آن نبوده است اما آن را خاستگاه طرح محرابی در قالی بافی می­‌دانند.