سیر تحول فرش و تابلوفرش دستباف در ایران

همانطور که گفته شد فرش ایرانی اولین فرشی است که در جهان بافته شده است. با کاوش های پروفسور رودنکو که به کشف قالیچه پازیریک منجر شد، تاریخچه فرش دستبافت به آریایی ها بازگشت. مورخان بسیاری نیز معتقد بودند که از غنایمی که رومیان پس از حمله به ایران با خود برده بودند، قالیچه و فرش های دستباف ایران بوده است. با نگاهی به تصاویر بر جای مانده از نقاشان گذشته اروپایی به تصویر فرش های ایرانی می­رسیم.

فرش های کلاسیک با طرح های قدیمی دوره درخشش خود را مدیون توجه ویژه صفویان خصوصا در دوره شاه عباس دوم هستند. شاه عباس دوم خود از بافندگان قابل فرش های ایرانی بود و در پایتخت حکومت خود یعنی شهر اصفهان کارگاه های متعددی بر پا کرد. گفته شده که حدود 3000 تخته فرش از دوره صفویان باقی مانده است که در موزه های مختلف دنیا نگهداری می­شود. بسیاری از تاریخ دانان اجرای طرح های ترنچ در بین فرش و لچک را از زمان شاهان صفوی می­دانند که به لچک ترنج مشهور است.

قرن 19 میلادی شروع دوره جدید و البته  شروع مرحله جدیدی از صادرات فرش دستباف ایرانی خصوصا فرش دستباف تبریز به اروپا بود که به منظور جمع اوری فرش های عتیقه در بازار فرش مشرق در شهر قسطنطنیه این مبادلات کالا صورت می­پذیرفت. کارگاه های فرش بافی بسیاری در کنار قصر پادشاهان وجود داشت که به بافت فرش دستباف ایرانی می­پرداختند که با گسترش مناسبات میان ایران و کشور هایی مانند انگلیس، آمریکا، و آلمان تعدادشان افزایش یافت و تا جنگ جهانی اول مشغول کار بودند.

با توجه به سبک زندگی مردم در گذشته و شکل گیری لایف استایل هایی در چادر احتمال می­رود که اولین فرش ها توسط این مردم در چادر بافته شده باشند. قالی بافی یا همان هنر گره های مشهور در تاریخ با فتح بابل توسط کوروش هخامنشی به آن کشور معرفی شد. با حمله اعراب به ایران فرش بهار خسرو که یکی از مشهور ترین و با ارزش ترین بافته های فرش دستباف ایرانی بود در این لشکرکشی به یغما و غارت رفت.

در نهایت نیز با گسترش همبستگی میان ملل مختلف و افزایش صادرات فرش همچنین در هم آمیختگی فرهنگ ها، سبک فرش و تابلوفرش دستباف مدرن در صحنه بافت فرش وارد شد. طرح های اروپایی خصوصا فرانسوی یا نشان پادشاهان، سبک زندگی، بزرگان کشورهای دیگر و … از جمله مواردی بود که مورد توجه سایر بافندگان قرار گرفت. امروزه سبک فرانسوی تابوفرش دستبافت از طرح های پر طرفدار به شمار می­رود.

با شناخت اسلام  و ورود آن به هنر های مختلف از جمله فرش بافی، طرح های مذهبی و اسلامی در تابلوفرش های دستبافت قوت گرفتند و مورد توجه ویژه مذهبیون و کشور های اسلامی قرار گرفتند.