پیش از پرداختن به مراحل چله کشی و معرفی انواع آن بهتر از راجع به ماهیت چله کشی صحبت کنیم. چله کشی چیست؟ چله کشی به چه منظور صورت میگیرد؟ چله کشی پس از تهیه ابزارهای لازم برای بافت فرش دستباف اولین مرحله برای بافتن یک فرش دستباف به شمار میرود. چله کشی در حقیقت پایه و اساس بافت است و اگر این عمل صورت نگیرد امکان بافت فرش وجود ندارد. چله کشی تنها مرحله بافت است که اصلا قابل جایگزینی یا حذف نمیباشد.
فرقی نمیکند چه فرش دستبافت و چه گلیم فرش یا حتی تابلوفرش دستباف و قالیچه باشد، عملیات چله کشی در همه صورت میپذیرد و تنها در نحوه ی اجرای آن تفاوت هایی در بین اقلیم و مناطق مختلف همچنین اقلام متفاوت از فرش وجود دارد. اما چله کشی با چه ابزاری انجام میگیرد؟ طبیعتا پاسخ نخ خواهد بود اما این نخ چه جنسی دارد و برای اینکه مناسب چله کشی قرار بگیرد، چه ویژگی هایی را باید داشته باشد؟
گالری فرش ایران مفتخر است تا تمامی محصولات خود از جمله فرش ها و تابلوفرش های دستباف را به صورت نقد و اقساط، تقدیم به هم میهنان عزیز کند. جهت دریافت مشاوره ی رایگان تلفنی و حضوری و آشنایی بیشتر با این مجموعه به صفحه ی درباره ما مراجعه نمایید.
نخ چله کشی چیست؟
نخ چله کشی عموما از جنس پنبه است اما این قانون در فرش های نفیس تغییر میکند و چله این فرش های نفیس از جنس ابریشم خواهد بود.نخ چله باید محکم و ریز بافت باشد همچنین پرز های اضافی نباید در آن دیده شود. تارهای نخ چله بسیار ظریف و با تابیدن به دور هم استحکام لازم را فراهم میآوردند. ضخامت نخ چله با توجه به رج شمار فرش قابل تغییر است و امکان نازک یا ضخیم کردن آن وجود دارد.
اصطلاحی که عموما در بررسی و تهیه نخ چله با آن برخورد خواهید کرد، اصطلاح لا یا همان دور نخ است. لا واحد شمارش نخ چله معرفی میشود، به عنوان مثال نخ چله 9 لا یا نخ چله 12 لا که این دو نخ چله از رایج ترین نخ های چله استفاده شده در فرش دستباف است که به ترتیب برای رج شما 50 و رج شمار 45 مورد استفاده قرار میگیرد.
روش های چله کشی فرش دستباف
چله کشی فرش دستباف در هر منطقه از ایران متفاوت خواهد بود. با توجه به نوع بافت نیز چله کشی متفاوت است اما دو روش چله کشی به روش ترکی و چله کشی به روش فارسی دو مدل اساسی و پایه این عملیات هستند. هر دو روش با توجه به نوع بافت باید با دقت زیاد و کیفیت بسیار بالا انجام شود. انواع چله کشی را در ادامه تشریح خواهیم نمود:
چله کشی فارسی فرش دستباف
چله کشی فارسی که در بافت فارسی مورد استفاده قرار میگیرد عموما با سرعت بالایی صورت میگیرد، بنابراین در زبان محاوره به آن چله دوانی نیز گفته میشود که اشاره به همان سرعت بالا دارد. دوانی از ریشه دو و مصدر دوانیدن در زبان فارسی گرفته شده است. در اجرای این روش شروع عملیات چله کشی بر روی دستگاه بافت یا دار انجام نمیشود و انجام آن به وسیله سه میله جانبی که از قبل در زمین فرو کرده اند، انجام میشود.
فاصله بین میله اول و دوم 1 متر و فاصله بین میله دوم و میله سوم طول قالی را تشکیل میدهد. برای انجام چله کشی در این روش نخ چله را به میله اول گره میزنند و از زیر میله دوم رد میکنند. با ادامه این عمل یا استمرار چله دوانی در نهایت چله را به دار منتقل میکنند. در نهایت نیز از میله سره یا سر دار نخ های چله را به تعداد مشخصی به یکدیگر گره میزنند. پس از گره زدن چله هایی که به زیر دار محکم شده اند را باز میکنیم.
پس از اتمام بافت فرش در اثر باز کردن گره های زیر دار فرشی که بافتیم متمایل به سمت پشت دار و آزاد میشود. از محاسن چله کشی فارسی به نامحدود بودن طول فرش ها در آن روش میتوان اشاره کرد.
چله کشی ترکی فرش دستباف
روش چله کشی متداول دیگر روش چله کشی ترکی است. در فرآیند چله کشی ترکی فرش دستباف دو نفر را نیاز داریم. این روش مستقیما بر روی دار قالی انجام میشود و علت حضور دو نفر افزایش کیفیت و دقت چله کشی است. در روش چله کشی ترکی دو نخ موسوم به نخ زه را به موازات عرض دار به میله های راست رو بسته و با گره محکم میکنیم. توصیه میشود که نخ های زه یا زهوار را از عرض دار قالی بلند تر بگیرید تا در عملیات گره زنی به مشکل بر نخورید.
با در نظر گرفتن زوجت یا فرد بودن شیرازه فرش دستباف، نخ های چله را از زیر یا روی نخ های زهوار رد میکنیم. پس از آن کلاف یا گلوله نخ را نفر اول از زیر یا روی دار رد کرده و به نفر دوم میدهد. عمل رد کردن کلاف نخ تا زمانی که چله کاملا مساوی و یک اندازه روی دار اجرا شود، استمرار مییابد. لازم به ذکر است که استحکام و کشش نخ ها در چله کشی باید به یک میزان باشد.
در صورتی که عملیات چله گذاری فرش دستباف کاملا درست انجام شود باید نخ های چله را به صورت ضربدری در بین زهوار ها مشاهده کنیم. پس از آن چوب مهار را به جای نخ اول رد کرده و زنجیره بافی نیز در ادامه آن صورت میگیرد. در پایان نیز به جای نخ بالایی نصب شده در راست رو ها چوب هاف را قرار میدهند.
چله کشی تلفیقی فرش دستباف
چله کشی تلفیقی که از تلفیق چله کشی فارسی و چله کشی ترکی ابداع شده است، خط میانی این دو روش است که از مزایای هر دو روش در آن وجود دارد. این روش نسبت به دو روش فوق آسان تر بوده و روند چله کسی را تسهیل میبخشد. در نتیجه این ادغام بافنده راحت تر به کار خود میپردازد. در این روش از دار ترکی اما با چله فارسی که بخشی از آن روی زمین اجرا میشود، تنها تفاوت آن استفاده از دو لوله فلزی به جای دو میله ای اول و میله سوم در چله کشی فارسی است.
عرض این لوله ها با عرض چله برابر است و قطری به اندازه 2 سانتیمتر دارند. ادامه عملیات چله کشی تلفیقی مشابه چله کشی فارسی خواهد بود. در پایان نیز چله بر روی دار ترکی منتقل خواهد شد.
باید ها و نباید های چله کشی
در اجرای چله کشی رعایت چند نکته بسیار حائز اهمیت است که در ادامه آن نکات را ذکر میکنیم:
- چله کشی حتما بر روی دار سالم انجام شود.
- هر آسیب بر میله های زیر و سر دار را رفع و از ایجاد زائده های اضافی و نقص ها جلوگیری کنید.
- میله های راست رو حتما عمود باشند.
- کشش و استحکام نخ های چله بررسی شود.
- بین عملیات چله کشی وقفه نیندازید.
- عملیات چله کشی باید کاملا متقارن باشد( در غیر این صورت موجب کج شدن چله و انحراف به یک طرف خواهد شد).
- ضخامت نخ چله را باید با توجه طرح انتخاب کرد.
مقایسه دو روش چله کشی ترکی و چله کشی فارسی
چله کشی فارسی و چله کشی ترکی هریک دارای مزایا و معایبی هستند که در ادامه اشاره خواهیم کرد:
مزایای چله کشی فارسی و چله کشی ترکی
- در چله کشی ترکی روند آسانتر انجام میشود و عملیات پایین کشیدن آن نیز راحت تر خواهد بود، در نتیجه بافندگان در کار تسلط بیشتری خواهند داشت.
- در روش بافت ترکی بافت منظم تر و تمیز تر خواهد بود.
- در روش چله کشی فارسی قالی به دلیل وجود کوجی کج نخواهد شد.
- در روش چله کشی فارسی چله در زیر و سر دار ثابت است.
- در روش چله کشی فارسی میتوان فرشبا طول زیاد بافت.
معایب چله کشی فارسی و چله کشی ترکی
- در چله کشی ترکی به دلیل نبود کوجی امکان کجی فرش و همچنین جدا شدن شیرازه ها وجود دارد که دوام فرش را پایین میآورد.
- در چله کشی فارسی بافنده بسیار کمتر روی کار تسلط دارد.
- در چله کشی فارسی با توجه به سخت بودن عملیات پایین کشیدن فرش امکان پارگی یا آسیب به فرش وجود دارد.
